РОБЕРТ ӘХМӘТҖАН ТУРЫНДА БЕР-ИКЕ УЙ

Шагыйрь күңеленә бөтен дөнья сыя. Ә дөнья шагыйрьне сыйдырамы соң?

КайберчакныкүңелгәкилгәнсорауларгаҗавапныГабдуллаТукайданэзлисең. Һичшиксезтабасың да. Әйтик, әлегесорауга. Ул ни дипязган?

 

Керләнәөст-өстенә - рух, һичхозурвөҗдангаюк;

Ни сәбәптәнҗирйөзендәтәнгә - мунча, җанга – юк?!

 

Улүзенең соравынаүзеүкҗавабын да бирә:

 

Очтыдөньячитлегеннән, тарсыныпкүңелемкошы.

 

Ни өчен? Чөнки:

 

Кайтмадыүч, беттекөч, сындыькылыч – шулбулдыэш:

Керләнепбеттемүзем, дөньяныпакълиалмадым.

 

Шагыйрьбеләндөнья. Гаҗәепкызыклы да, мәгънәледәҗиһан. Боларәлекочаклашыпйөргәндуслар, әлекапма-каршыкилгәндошманнар.

Шагыйрь Роберт Әхмәтҗановбухакта:

 

Үттегомер, узды кавем,

Эчтән-тыштанҗилөрә.

Җан-яфракныңкалтыравы

Менәулшуңакүрә! – дипяза да, –

 

Эчтән-ыштан, тыштан – дошман, –

Басканнараягүрә!.. – дигәннәтиҗәгәкилә.

 

Шулайикән, җанынадөньянысыйдырган, ә үзҗанындөньясыйдырмаганшагыйрь кем соңул?

Бусорауга да сезнезарыктырмас, үз-үземнеталчыктырмасөченҗавабынкуластындагынадигәндәйторганберкитаптагыөземтәбеләнбирәм. Рус шагыйре Александр Блок. Ул:

 

«Шагыйрь – аһәңугылы; һәмаңадөньямәдәниятендәниндидер роль бирелгәң. Аңаөчэшйөкләнгән: беренчедән, авазларныүзләреторганочсыз-кырыйсыз, тугантабигатьтәназатитү; икенчедән–әлегеавазларныаһәңләштерү, аларгарәвешбирү; өченчедән–әлегеаһәңнеэчкедөньягаәйдәпкертү.

Табигатьтәнтартыпалыпһәмдөньягаиңдерелгәнавазларүзэшләренүзләреиҗатитәргәтотына. «Шагыйрьнең сүзләре – аның эшеасылыинде ул.» Аларкөтелмәгәнкодрәткүрсәтәләр: аларкешейөрәкләренсыныйларһәмкешелексезлекөемендәниндидерсайлапалуүткәрәләр…

Шагыйрьтарафыннандөньягаиңдерелгәнаһәңлеккодрәтенәкаршы тору мөмкинтүгел… Шигърияткирәкчагындаочыпбарышындатотыпалганаваздан, үлемкебекүк, читкәтайпылыпбулмый. Ули сем (шагыйрь Ә. Г.) ялгышмыйчабирелә.»

Ә Александр Пушкин дөньяның шагыйрьдән башка кешеләргәкараганда да күбрәктайчынганын:

…Дөньяүксезиткәнбалалардан

Иңүксезебәлкиулдырул, –ди.

 

Сары бер кочек турындагышигырендә Роберт Әхмәтҗан, дөньяныкүзалдындатотып:

Нигә аңа «көчек» диләр, –

Үзенчәбик эре бит ул!

Ныклапторыпачучыкса,

Бүре бит ул! –ди.

 

Гәрчә мин –ӘхәтГаффар – үземнең Муса Җәлилгәбагышлап, балаларөченязган «Кояштотылганда» дигәндраматикпоэмамда ХАКИМ авызыннан: «Безнеусалдиеп, яла гынаягалар! Кешелеккәшагыйрьләркирәкме? Каянкиләалар? Кешелеккәаларны без бирәбез! Шагыйрьләрнебакчадаүстермиләр, аларныңиңтанылганнарытөрмәләрдәҗитлегә», –дип, Г. Тукайны («Россия империясе – халыклартөрмәсе»), Х. Туфанны (ГУЛАГ концлагере), М. Җәлилне (Моабиттоткыны) күзалдымдатотыпязганбулсам да, барыбер:

Ачбалаларкөлә белмиһич,

ярканатларочмыйкөнтугач,

алтын тел куйсаң да сайрамый

канатларыбәйлеСандугач!

 

Шагыйрьфәкатьсуларһавасыбетсә, яшәвенең мәгънәсекалмасагынаүлә. Аларүлә, –Шигърият кала.

Роберт Әхмәтҗан, «Шигъриятнесагыну»:

Җидетөндәторыпуйланам мин

Синең беләнкалыпбергә-бер,

Кояшларыңбеләнсинкилмәсәң,

Яшәлмәгәң, димәк, бугомер.

Гомерем буе сиңатугрыбулдым, –

Синдәкитмә инде, и бәгырь!..

 

Бер-берадәмизат – Роберт Әхмәтҗан – дөньягаүз-үзенШагыйрьитептаныту, танылутантанасынаирешкәникән, –аңафәкатьмәрхәбәгенә. Танылу, кабул кылыну бары тик фанидөньянылаеклысаналырдайэшләреңбеләняшәү, бакыйлыккаәйдәгәнСираткүпереңнекылганиҗтиһадыңбеләнярлыкаубеләнгенә аклана:

Борчылмагыз, калды, диеп, өстә

яртыэшләр, иҗат, бирәчәкләр,

алгыкөнгәдигәнхыяллар…

 

Сез, тагын, ошбушагыйрь Р. Әхмәтҗанһәµ башкаларныңиҗаты да дөньяшигъриятедәтоташлыйкапма-каршылыктан, чакмага-чакма, кылычка-кылыч, чалгыга-чалгыдан тора икәндипуйлыйкүрмәгез, зинһар. Шигърият – улҗирләрбеләнҗирләр, җилләрбеләнҗилләр, диңгезләрбеләндәрьялар, кешеләрбеләнкешеләрарасындагыниндидеркапма-каршылыкныгәүдәләндергән, сурәтләгән, шуныгасырлардангасырларгатапшырыпбарганҗәнҗалзилзиләсе, коткыоясыдипуйлыйкүрмәгез, зинһар. Шигърият – улсынган камыш сабагындакөйләпуйнаганҗилисүеннәнбашлапберҗанныңбүтәненәәйләгәнмоңы, сагышы, шатлыгы, сөепякынлашуы, бәбинеңелапдөньягакилешедә адәмизатның  яктыдөньядангаипбулмышы, Кояшчыгуы да батмышы, йолдызларбалкышы да Ай тотылмышы, зираттаҗәйрәппешкәнкаен, җирҗиләкләренҗыепашавың, Күкләрнекүкрәтеп, яшеннәрнеуйнатыпузганбәрәкәтлеяңгырныңтупыляфрагындагыбертамчысыкиңәрекмәняфрагынатөшепчәчрәве, Коръәнсурәләремоңы, тәсбихның, тегермәнташларыдай, өзлексезәйләнүләре… дөньяның тагынәллә ниләре, әллә нишләүләре ул.Боларның барчасы, әйтелгәнедә, сүзсезедә - һәммәсешагыйрь Роберт Әхмәтҗановиҗатындаәлеялкынлыучак, әлекайнаручак, әлесуынганкүмер, көлсымансулый, көйри, ахыркилеп, яши.

 

Шулэшләрҗирдә – сезкабызган

Чорялкыны бара Киләчәккә:

Вөҗдануты, Хәтер – уяулар!..

 

https://youtu.be/JYnD25zJdjM?t=1s