РОССИЯ ХАЛЫКЛАРЫНЫҢ ЯҢА ЕЛЫ НИЧЕК УЗА?

Яңа ел – бөтен дөнья кешеләрен берләштерә торган бәйрәм, яңа хисап башлануын белдерә. Аны төрле милләт вәкилләре шатланып көтеп ала. Һәр халыкта Яңа елны каршы алу үзенчәлекле традицияләр белән бәйле, әмма уртак яклар да бар. Кышның иң матур, тылсымлы чорын төрле халыклар ничек билгеләп үтә соң?

Уртак традицияләр

• Салютлар һәм фейерверклар. Дөньяның күп шәһәрләрендә төн уртасына санаулы секундлар калгач, салютлар атыла, зур фейерверклар оештырыла. Бу – иске ел белән саубуллашу һәм яңаны каршылау билгесе.
• Теләкләр теләү. Ел алмашыну мизгелендә кешеләр теләкләр тели, аларның һичшиксез тормышка ашачагына ышана.
• Бәйрәм өстәле. Махсус әзерләнгән ризыклар белән мул табын кору.
• Бүләкләр һәм котлаулар. Бүләкләр, ачык хатлар һәм изге теләкләр белән алмашу кешеләр арасындагы мөнәсәбәтләрне ныгыта, мәхәббәт һәм хөрмәтне белдерә.

Рус халкы өчен Яңа ел

Рус халкы өчен Яңа ел 31 декабрьдән 1 гыйнварга каршы төндә, григориан календаре буенча билгеләп үтелә торган иң яраткан һәм киң колачлы бәйрәмнәрнең берсе. Бүләкләр алып килүче Кыш Бабай һәм аның оныгы Кар Кызы – бәйрәмнең алыштыргысыз символлары.

Иң популяр ризыклар арасында «Оливье» салаты, «Шубалы селедка», салкын ит, мандариннар бар. Кремль курантлары сугу белән кешеләр теләкләр тели, бер-берсен котлый. Төн уртасыннан соң күпләр урамга чыгып фейерверклар җибәрә.

Иске Яңа ел. Рус халкының үзенчәлекле традицияләренең берсе 13 гыйнвардан 14 гыйнварга каршы төндә, юлиан календаре буенча Иске Яңа елны бәйрәм итү.

Святки. 7 гыйнвардан 19 гыйнварга кадәрге чор Святки дип атала. Бу вакытта багу, коляда җырлау, кунакка йөрү кебек йолалар киң таралган.

Татар Яңа елы

Тарихи яктан караганда, совет чорына кадәр татарларда Яңа ел бәйрәме киң таралмаган. Әлеге бәйрәм совет дәверендә популярлаша.

Хәзер татар гаиләләрендә чыршы куела, Кыш Бабай чакырыла. Бәйрәм өстәлендә чәк-чәк, гөбәдия, кыстыбый, пәрәмәч белән бергә рус милли ризыклары да урын ала. Ләкин диндәге мөселманнар өчен Яңа ел бәйрәм булып саналмый.

Башкорт Яңа елы

Башкортлар бүгенге көндә Яңа елны чыршы, бүләкләр һәм бәйрәм табыны белән каршы ала. Шул ук вакытта башкортлар борынгы традицияләрен дә саклый.

Нардуган – кышкы кояш торгынлыгы уңаеннан үткәрелә торган борынгы бәйрәм. Нардуган вакытында кешеләр төрле киемнәр киеп, кунакка йөргәннәр, табыннар корганнар, күрәзәлек иткәннәр, җырлар җырлаганнар, шигырьләр иҗат иткәннәр. Балалар өйдән өйгә йөреп шигырь сөйләгән, тәм-том җыйган.

Нардуганны үткәрү табигать көчләрен йомшартырга, рухларны тынычландырырга ярдәм итә дип саналган. Бу бәйрәм көнбатыш һәм көньяк башкортлар арасында аеруча киң таралган булган. Аның төп максаты – яңа елда уңыш, муллык сорау.

Мари Яңа елы

Марилар гомумроссия Яңа елын бәйрәм итү белән беррәттән, үзләренең борынгы кышкы бәйрәмен дә саклап калганнар.

Шорыкйол (Шорыкйол пайрем) – мариларның мәҗүси Яңа елы. Аның исеме туры мәгънәдә «сарык аягы» дигәнне аңлата. Бәйрәм кышкы кояш торгынлыгы чорында – гадәттә декабрь ахыры-гыйнвар башында үткәрелә һәм якынча бер атна дәвам итә.

Бәйрәмнең максаты – Яңа елда иминлек, яхшы уңыш, мал-туарның үрчүе һәм гаилә бәхете теләү. Вадыж (карт) һәм Азакмар (карчык) образлары өйләргә йөреп бәхет тели, киләчәкне «фаразлый». Ритуаллар җирнең һәм мал-туарның уңдырышлылыгы белән бәйле. Бәйрәм өстәлендә мәҗбүри рәвештә коймаклар, варениклар, ит ризыклары һәм квас була.

Чуваш Яңа елы

Чувашлар григориан календаре буенча Яңа елны билгеләп үтә, әмма борынгы кышкы бәйрәм традицияләрен дә саклый.

Сурхури – чувашларның иң әһәмиятле борынгы бәйрәмнәренең берсе. Ул кышкы кояш торгынлыгы чорында, якынча 25 декабрьдән 6 гыйнварга кадәр, (Святки вакытына туры килә) үткәрелә. «Сурхури» сүзе «сарык туган көннәре» дигәнне аңлата.

Бәйрәмнең максаты – игелекле рухларны җәлеп итү, мул уңыш, мал-туарның үрчүе һәм Яңа елда иминлек теләү. Балалар һәм яшьләр өйләргә йөреп йола җырлары җырлый, хуҗаларга муллык тели, сый-хөрмәт җыя. Сурхури вакытында мәрхүм ата-бабаларны да искә алалар.

Традицион ризыклар арасында ярма, ит, бәрәңге ризыклары, шулай ук квас бар. Чувашларда да, башкортлардагы кебек, Нардуган бәйрәме очрый, ул бизәнү, коляда җырлау һәм багу йолалары белән бәйле.

Россиядә Яңа ел төрле халыкларның мәдәниятен, традицияләрен һәм хисләрен берләштерә торган бәйрәм. Бу традицияләр Россиянең мәдәни байлыгын гына түгел, ә кешеләрнең Яңа елны көткәндәге бәхеткә, иминлеккә һәм яңарышка булган уртак өметен дә чагылдыра. Яңа ел – яңаның башлануы һәм иске белән хушлашу. Ул шатлык, өмет һәм яңа мөмкинлекләр алып килә.