Иҗат

Сугыш алды елларында исеме халык теленнән төшмәгән Минҗан батыр! Түбән Аты Гыймай, Бәрәскә Хафиз һәм Күкчә Минҗан батыр! Ул чорда бу өч исем гел янәшә аталды. Халык Сабантуйларына беренче чиратта нәкъ менә шушы өч пәһлеванның көрәшкәнен карарга килә иде. Әхәт, данлыклы көрәшче турында күбрәк белергә теләп, Җәләй абыйсына сорау арты сорау яудырды

Галим белән Зәкия, калын кысалы күзлекләрен киеп, малайларының ян-ягына утырдылар да, җитди кыяфәт чыгарып, шул «тартма»ның кайчан телефон рәсеме уелган яшел төймәсенә, кайчан кызылына басарга кирәклеген өйрәнделәр. Тырышлыклары бушка китмәде: шул телефон аша алар, атнасына бер тапкыр булса да, газиз улларының тавышын ишетә башладылар.

Исәнмесез, кешеләр? Көндәлегемне мондый сүзләр белән башлавыма аптырамагыз. Ни өчен икәнен аңлатып тормыйм. Кызыксынып укый калсагыз, барысына да үзегез төшенерсез. Көндәлегемә «Хушыгыз, кешеләр!» дип исем биргәнем өчен ачуланмагыз, зинһар! Башка исем уйлап таба алмадым.

Мәктәпнең чыгарылыш кичәсендә истәлеккә биргән сүрәтең, түш кесәмдә йөртә торгач, таушалып бетте. Шулай да, мин аны зурайтып алдым. Әнә алтын рама эченнән өстәлемнән миңа төбәлгәнсең. Әйе шул, Рәлиф, син алтын кыса эчендә, үзең сайлап, үзең теләп кергән кыса эчендә...

Иренең, ташла әйдә йортыңны, икебезгә сарай кебек йорт, җитмимени сиңа?”, – дип еш кына ризасызлык белдерүенә карамыйча, көн аралаш диярлек үзенең артык зур булмаган, җыйнак кына өенә килеп китә хатын. Ташлыйсы килми шул һич кенә дә гомере үткән шушы газиз йортны. Монда ул ике кызын үстерде. Шушы йорттан ире Даутны соңгы юлга озатты... Ни дисәң дә, яхшымы-яманмы, шушы өйдә үтте тормыш...

...ЗАГС бүлеге хезмәткәрләренә еш кына матур-матур чәчәкләр бүләк итәләр. Кешеләр яратышалар, кавышалар. Шул бәйрәмнәре белән үзләренең никахларын теркәгән кешеләр белән бүлешәләр. Менә бүген дә Гөлшатның өстәлендә, күзнең явын алып, Илсөяр белән Мәҗит калдырган ал розалар гөлләмәсе тора. Монда хезмәт иткән кеше өчен гадәти күренеш кебек. Тик Гөлшат белә, бу чәчәкләр башка гөлләмәләрдән бик тә, бик тә аерыла. Ул үзе генә белә – бу чәчәкләрнең бәһасы икенче...

Чыгарылыш кичәсе дә үтте. Камилгә Сәкинәне укып йөргәндәге кебек көн дә күрү мөмкинлеге бетте. Көзгә унсигезе туласы егет беркая да укырга кермәде. Яше тулгач та, хәрби хезмәткә китеп барды. Сәкинәнең, Камил аны әллә анда онытырмы, дигән өмете акланмады. Хат артыннан хат яудыра башлады егет.

...Мал-туарга кышкылыкка печән әзерләп, утын әзерләп, бакча үстереп, җәй үткәне сизелми дә калды. Ярый, үсеп килүче ике уллары бар ярдәмгә. Әнә беренче кар да төшкәли җиргә... Рифаты, аллабирса, киләсе елга мәктәпне бетерә. Илфатның тагын ике ел укыйсы бар. Заманында гөрләп торган колхоз хуҗалыгы соңгы елларда таркалады.

Фәнис беркөн сменалап эшләгән эшеннән чыккач, кибеткә кереп, хатыны кушкан әйберләрне сатып алды да, ашыга-ашыга өенә атлады. Яшәгән йортына җитәрәк, аңа урам аша кемдер исеме белән дәште. Борылып караса, Фәнискә кулын болгый-болгый, ике еллап элек бергә эшләгән Фәһим басып тора.

Әни – кеше тормышындагы иң мөһим һәм кадерле кеше. Әниләргә багышлап күпме шигырьләр язылган да, күпме җырлар җырланган... Тик гел яңалары туа тора, чөнки әни кешегә күпме генә матур, җылы сүзләр әйтсәң дә аз булачак һәм хисләрне аңлатырга җитмәчәк...

Инде балалар да: “Әти кайда?”, - дип сорашмыйлар. Әтиләренең кинәт югалуына күнделәр, булса кирәк. Башта, әти кайтсын! дип аунап елаган Земфирасы да хәзер әтисе турында сүз чыкса, карашын аска гына төшерә.

Ахирәтенә бакча артыннан гына килеп кергәндә аулак өйгә күңел ачарга авылча булса да, матур-матур киенгән кызлар җыела башлаган иде инде. Әнә көр тавышлы Нәсимә такмаклар җыентыгын укып утыра. Ирләрчә таза буйлы Сафия самавыр яңартып ята. Бер аулак өйдән дә калмаган картаеп килүче буйдак аксак егет Әхмәт гармун телләренә баскалый. Шәмсия алып килгән күчтәнәчләрен почмактагы өстәлгә куйды да, дулкынлануыннан кызарынган Айбикә янында мәш килеп коймак пешерә башлады . Ничектер һич кенә дә җай чыкмый дус кызыннан Хәниф турында сорарга. Башкалар ишетер кебек... Килер микән?

Еллар уткән саен моннан 40-45 ел элек булган вакыйгалар, тоныкланып, хәтердән югала барырга тиеш кебек. Ә менә ни өчендер ул аларны оныта алмый. Йокысыз төннәрдә алар, кабат-кабат искә төшеп, әле кичә генә булган кебек күз алдыннан үтә.

Менә гает кичәсе дә җитте. Үзен мөсельман санаган һәр мөслим өчен бу бик тә зур бәйрәм. Бәхтияр бөтен дус-туганнары, якыннары белән җыелышып мәчеткә гает намазына барганнарын сагынып искә алды. Эх, шунда бер генә минутка кайтып килергә! Кояшлы, гөлчәчәкле Ферганадан тагын бер генә үтәргә! Газиз әнисен, сеңелләрен кочарга! Сөйгәненең озын чәчләреннән сыйпарга!

Әйе, Рәмилә куркып көткән көн килеп тә җитте. Колхозда уңышны җыеп бетерү белән Әсхәт шәһәргә кайтып китте. Рәмилә тагын тегүенә утырды. Тагын үзалдына язмышына ачы көрсенде Рәмилә. Мөмкинме соң? Шушы кыяфәтсез йөзең белән бәхетле булу мөмкинме соң?! Кем сине яратсын?!